Sürat ve Hızın Karşılaştırılması

Hareketi anlamak için bilmemiz gereken iki terim var: sürat ve hız. Çoğu kişi bu ikisini aynı şey sandığı için kafa karışıklığı meydana gelir. Oysa aralarında pek önemli bir fark vardır ve bunları ayırt etmek fizik dersinde çok önemli olmaktadır.

Sürat Nedir?

Sürat, bir cismin birim zamanda aldığı yolun tamamıdır. Yani gidilen mesafe ile zamanı böleriz ve sürati buluruz. Mesela bir otomobil 1 saatte 100 kilometre gidiyorsa, bu otomobilin sürati 100 km/sa’tir. Süratte önemli olan sadece ne kadar hızlı gidildiğidir. Yön söylemez, yönü önemli değildir. Bu yüzden süratin yönü yoktur, sadece büyüklüğü vardır.

Günde her gün arabaları izleyince gördüğümüz hız göstergelerine bakınız. Orada yazılan değer aslında sürattir. İstanbul’a giden bir otobüsün göstergesinde 80 km/sa yazıyorsa, bu otobüsün sürati 80 km/sa demektir. Batıya mı, doğuya mı gidiyor bilmeyiz, ama hızını biliyoruz.

Sürat Formülü: Sürat = Alınan Yol ÷ Geçen Zaman

Örnek: Ahmet, 200 metre uzunluğundaki koridordan 50 saniyede yürüyor. Ahmet’in sürati kaçtır? Cevap: 200 m ÷ 50 s = 4 m/s

Hız Nedir?

Hız ise daha farklıdır. Hız, bir cismin birim zamanda yaptığı yer değiştirmedir. Yer değiştirme, başlangıç noktasından bitiş noktasına kadarki en kısa mesafedir. İki nokta arasında hangi yolu izlerseniz izleyin, yer değiştirme değişmez—en kısa çizgi olarak kalır. Hızda hem büyüklük hem yön vardır. Eğer “İstanbul’a doğru 80 km/sa hızla gidiyoruz” dersek, bu ifade hızıdır. Çünkü yön belirtilmiştir.

Hız, nereye gidildiğinin de önemli olduğu anlamına gelir. Örneğin bir çocuk oyun alanında evden parkına gidip (100 metre) sonra eve dönerse (100 metre), aldığı yol 200 metredir. Fakat başlangıç noktası evin olması ve bitiş noktası da evin olması nedeniyle, çocuğun yer değiştirmesi sıfırdır. Bu durumda hız sıfır olur, fakat sürat sıfır değildir.

Hız Formülü: Hız = Yer Değiştirme ÷ Geçen Zaman

İkisi Arasında Temel Farklar

Yönler Farklı Olması: Sürat yönsüz, hız yönlü bir büyüklüktür. Süratin yönü belirtilmez, sadece miktar söylenir. Hızın mutlaka yönü vardır.

Yol ve Yer Değiştirme: Alınan yol, gidilen toplam mesafedir. Yer değiştirme ise bulunduğunuz noktayla başlangıç noktası arasındaki en kısa mesafedir. Yol her zaman yer değiştirmeden eşit ya da daha büyüktür, asla daha küçük olamaz.

Formülde Fark: Sürat hesaplanırken yol kullanılır, hız hesaplanırken yer değiştirme kullanılır.

Virajlı Yolda Olanlar: Bir araç virajlı bir yolda gidiyorsa, sürati hemen hemen sabit kalabilir (aynı hızla gittiği için), fakat hızı her virajda değişir. Çünkü yönü değişiyordur.

Basit Bir Örnekveri

Ayakkabını kaplumbağa hızında koşan Salih bir tur atmıştır. Bir saatin tamamında sporcu tekrar aynı yere dönmüştür. Salih aldığı yol mesela 5 kilometredir (pistin çevresine göre). Fakat Salih başladığı yere geri geldiğinden, yer değiştirmesi sıfırdır. Salih’in sürati 5 km/sa iken hızı 0 km/sa’tir. Özetle, her ikisinin de değerleri farklı olabilir.